Σπίτια

Βασικό στοιχείο για την καθημερινή ζωή των Βυζαντινών διαδραμάτιζε το σπίτι τους. Καθοριστικοί παράγοντες για τη μορφή τους ήταν η οικονομική κατάσταση του ιδιοκτήτη, η μορφολογία του εδάφους και ο διαθέσιμος χώρος. Έτσι, στις πόλεις συνυπήρχαν πολυτελείς επαύλεις και φτωχικά σπίτια, ενώ μεγάλες διαφορές υπήρχαν ανάμεσα στα αστικά σπίτια και στα σπίτια της υπαίθρου.

Το βυζαντινό σπίτι συνδύαζε αρχαία ελληνικά, ρωμαϊκά και ανατολικά στοιχεία. Στις αρχαιότερες ιδίως οικίες τα δωμάτια, το πιο σημαντικό από τα οποία ήταν το τρικλίνιο που χρησίμευε ως τραπεζαρία για τα συμπόσια, ήταν χτισμένα γύρω από μία αυλή. Τα σπίτια αυτά, που προορίζονταν για την αριστοκρατία, είχαν μεγάλη έκταση και συχνά πολυτελή διακόσμηση. Τα μεσαία στρώματα κατοικούσαν σε φτωχότερες παραλλαγές των παραπάνω σπιτιών, ενώ τα κατώτερα στρώματα, όπου ανήκε η πλειοψηφία του πληθυσμού των πόλεων, κατοικούσαν σε πολυώροφες πολυκατοικίες.

Μετά τον 6^ο αιώνα αρχίζει να διαμορφώνεται το τυπικό βυζαντινό σπίτι. Ειδικά για την περίοδο μεταξύ 9^ου και 12^ου αιώνα, το κυριότερο δωμάτιο του σπιτιού ήταν ο τρίκλινος, γύρω από τον οποίο διατάσσονταν τα δωμάτια των ανδρών και των παιδιών, τα διαμερίσματα των γυναικών, η τραπεζαρία και οι χώροι υγιεινής. Τα σπίτια διέθεταν ακόμα μπαλκόνι και περίστυλες αυλές ή κήπους, ενώ η επιμελημένη τοιχοποιία, και η διακόσμηση με ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και μωσαϊκά συμπλήρωνε τη μορφή τους.

Το μεγαλύτερο μέρος πάντως του πληθυσμού κατοικούσε σε χαμηλά σπίτια ή σε δίπατες οικίες φτιαγμένες από φθηνά υλικά. Μια σειρά δωματίων γύρω από μία ανοιχτή αυλή, όπου συνήθως υπήρχε πηγάδι και φούρνος, αποτελούσε τον συνηθέστερο τύπο σπιτιού.
Με την πάροδο των αιώνων φαίνεται ότι η εσωτερική αυλή καταργήθηκε. Στον Μυστρά, όπου σώζονται τα καλύτερα διατηρημένα παραδείγματα υστεροβυζαντινών σπιτιών, τα σπίτια ήταν κατά κανόνα ορθογώνια δίπατα· στο ισόγειο βρίσκονταν οι βοηθητικοί χώροι, ενώ στον όροφο βρισκόταν το τρικλινάρι, που φαίνεται ότι ενσωμάτωσε όλους τους πριν ξεχωριστούς χώρους.

Καλοδιατηρημένες οικίες ευγενών στον Μυστρά είναι το λεγόμενο «παλατάκι» ή «αρχοντικό», που αποτελεί το αρχαιότερο σωζόμενο σπίτι, το αρχοντικό του «Φραγκόπουλου» και το αρχοντικό του «Λάσκαρη».

Γλωσσάρι (1)

τρικλίνιο: αίθουσα υποδοχής και συμποσίων.

Πληροφοριακά Κείμενα (2)

"Παλατάκι" του Μυστρά: Το λεγόμενο «παλατάκι» ή «αρχοντικό» του Μυστρά βρίσκεται στην Άνω πόλη. Έχει αποδειχτεί ότι αποτελείται από δύο ενωμένα κτίρια διαφορετικής εποχής. Η βόρεια και η μεταγενέστερη νότια πτέρυγα, που στην ουσία είναι δύο μακρόστενοι χώροι με έναν πλευρικό χώρο η κάθε μία, έχουν σχηματίσει στο κέντρο μία μικρή εσωτερική αυλή. Έχει πύργο (κάστελλο) στη μία γωνιά και τρία πατώματα από τα οποία το μεσαίο είναι χαμηλοτάβανο. Ο τρίτος όροφος, το τρικλινάρι, ήταν ενιαίος χωρίς εσωτερικά χωρίσματα.
Οικία Λάσκαρη: Η αποκαλούμενη «Οικία Λάσκαρη» ή «των Λασκαρέων» βρίσκεται στο χαμηλότερο τμήμα της Κάτω Πόλης του Μυστρά, λίγο βορειότερα από τη θέση Μαρμάρα, τη θέση της κύριας εισόδου του κοινού στο σημερινό αρχαιολογικό χώρο του βυζαντινού οικισμού. Αν κι έχει επικρατήσει η αναφορά σε «οικία», πρόκειται για την ακρίβεια για συγκρότημα κτιρίων με χρήσεις κατοικίας, καταστημάτων και εργαστηρίων. Μετά από διαδοχικές τροποποιήσεις και επεκτάσεις κατά τον 14ο και 15ο αιώνα, οι επιμέρους μονάδες του συγκροτήματος συνενώθηκαν στον ενιαίο, τριώροφο κτιριακό όγκο που βλέπουμε σήμερα. Οι εσωτερικοί χώροι κατά την τελευταία φάση επέκτασης καλύφθηκαν με σταυροθόλια, ενώ ο ηλιακός της ανατολικής όψης υποβαστάζεται από τοξύλλια σε σειρά. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το ανώτερο τμήμα της ανατολικής όψης. Διαθέτει δύο παράθυρα με επάλληλα τοξωτά πλαίσια και ακόμη ψηλότερα κυκλικό φεγγίτη. Το ερειπωμένο σήμερα συγκρότημα παρέμεινε σε χρήση μέχρι την οριστική εγκατάλειψη του Μυστρά. Σήμερα, αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικότερα δείγματα ιδιωτικών αρχοντικών κατοικιών του οικισμού, που έχει ομοιότητες με αντίστοιχες οικίες στο Λογγανίκο και το Γεράκι.

Βιβλιογραφία (4)

1. Κουκουλές, Φ., Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός, Παπαζήση, Αθήνα, 1951

2. Παπαζώτος Θ., Το αστικό βυζαντινό σπίτι, 1982

3. Τριανταφυλλίδη Ζ., Το σπίτι στον ελληνικό χώρο, Φεβρουάριος 1982

4. ‘Τα εν οίκω...εν δήμω’ σε Ψηφίδες του Βυζαντίου

Σχόλια (0)