Κόσμηση
Convert HTML to PDF

Στο Βυζάντιο υπήρχαν κουρείς και κουρίδες ή εμπλέκτριες (κομμώτριες) που περιποιούνταν την κόμμωση ανδρών και γυναικών. Η περιποίηση της κόμης  φαίνεται ότι ήταν πρωτεύον στοιχείο της εμφάνισης των Βυζαντινών, τόσο πολύ που οι Πατέρες της εκκλησίας κατέκριναν την υπερβολική αφοσίωση στο σώμα· υποστήριζαν ότι ο στολισμός και η αλλαγή με τεχνητά μέσα (ψιμύθια ) αλλοιώνει την εικόνα που μας έδωσε ο Θεός (την κατ’ εικόνα Θεού) και επιπλέον μας απομακρύνει από τη φροντίδα για τη σωτηρία της ψυχής. Οι κοσμικοί όμως Βυζαντινοί αγνοούσαν αυτές τις νουθεσίες και απόδειξη για αυτό είναι τα σωζόμενα μέχρι τις μέρες μας εργαλεία ομορφιάς, δοχεία αρωμάτων, κοσμήματα και ρούχα που σώζονται από τους Βυζαντινούς χρόνους.

Από τα ευρήματα των ανασκαφών και από τα γραπτά κείμενα γνωρίζουμε ότι υπήρχαν βαφές, μολύβια, κραγιόν, πούδρες, χτένες, χτενάκια, τσιμπιδάκια, ρολά, σίδερα, ψαλίδια. Οι υπερβολικές και συχνά ακραίες κομμώσεις που είχαν οι γυναίκες στους ρωμαϊκούς χρόνους και στο τέλος της  Αρχαιότητας δεν υπήρχαν στο τέλος της Βυζαντινής περιόδου. Μέχρι και τις αυτοκράτειρες τις βλέπουμε σε επίσημα πορτρέτα με απλές κοτσίδες κάτω από τα βασιλικά διαδήματα. Μετά το 1204 όμως, όπου οι Βυζαντινοί αναγκάστηκαν να συμβιώσουν με τους Φράγκους στις ίδιες πόλεις, πολλές από τις κομμωτικές συνήθειες των Δυτικών πέρασαν στη βυζαντινή κοινωνία, ιδίως στην ανώτερη.

Στα γραπτά κείμενα συναντούμε τους εξής όρους:
απλόθριξ (απλός και θριξ – η τρίχα στα αρχαία ελληνικά) είναι αυτός που έχει ίσια μαλλιά.
σγουρός ή κατσαρός είναι αυτός που έχει φυσικά σγουρά μαλλιά.
φουντομάλλης είναι αυτός που έχει φουντωτά μαλλιά.
καράμαλλος, είναι αυτός που έχει μαύρα μαλλιά (από το καρά που σημαίνει το μαύρο χρώμα).
ξανθός ή χρυσόμμαλος ή καλότριχος, είναι απλά ο ξανθός. Το ξανθό χρώμα στα μαλλιά ήταν δείγμα ομορφιάς, γι’ αυτό έβρισκαν διάφορα μέσα για να τα ξανθαίνουν.
Οι κυρίες του σπιτιού φαίνεται πως είχαν σίγουρα μακριά μαλλιά – τα κοντά μαλλιά επιβάλλονταν για τιμωρία, εκτός εάν είχαν πένθος.  Τα περιποιούνταν με διάφορα λάδια και τονωτικά. Συχνά τα έβαφαν, κατά προτίμηση ξανθά, εκτός εάν επρόκειτο για νύφη που τα έβαφε κόκκινα. Μετά το χτένισμα τα μάζευαν απλά πίσω από τον αυχένα με μια περόνη ή τα έπλεκαν (όπως δηλώνει και το όνομα της κομμώτριας: εμπλέκτρια) σε πλεξίδες, με χρυσές η χρωματιστές κορδέλες ενδιάμεσα. Τα νέα κορίτσια τα άφηναν ελεύθερα στους ώμους. Αν ετοιμάζονταν για γιορτή, έκαναν πιο περίτεχνες κομμώσεις: μπούκλες ή κότσους, καθώς και πρόσθετες πλεξούδες, κυρίως ξανθές. Πριν βγουν έξω έριχναν από πάνω ένα μαντήλι λευκό από ύφασμα ή δίχτυ και από πάνω το μαφόριο, ένα  πέπλο που φορούσαν όλες οι γυναίκες από σεμνότητα (ήταν απρέπεια να εμφανίζονται ασκεπείς – χωρίς σκέπη). Εκτός από τα μαλλιά περιποιούνταν και το πρόσωπό τους: καθαρισμός, μάσκα για θρέψη και ενυδάτωση της επιδερμίδας, αφαίρεση των τριχών και τέλος μακιγιάζ.

Τα υλικά περιποίησης οι Βυζαντινές τα έπαιρναν απευθείας από τη φύση: το πρόσωπο και ο λαιμός βάφονταν λευκά με άσπρη σκόνη ανθρακικού μολύβδου· για το βάψιμο ματιών και φρυδιών χρησιμοποιούσαν το μαύρο από το στίμμι (θειούχο αντιμόνιο), τα κουκουνάρια ή την υγρή πίσσα, ακόμα και εάν είχαν βάψει τα μαλλιά τους ξανθά· τέλος, το κόκκινο χρώμα, με το οποίο έβαφαν τα μάγουλα, τα χείλη αλλά και την άκρη του πηγουνιού το έπαιρναν από τα φύκια της θάλασσας.
 
Και οι άντρες όμως πρόσεχαν την εμφάνισή τους όπως οι γυναίκες, ενώ υπάρχουν μαρτυρίες ότι κάποιοι βάφονταν κιόλας είτε από θηλυπρέπεια είτε για να έχουν όψη ταλαίπωρου μοναχού και αγίου που δεν τρέφεται καλά και έχει όψη χλωμή. Περιποιούνταν τα μαλλιά τους, τη γενειάδα και το μούσι τους. Φαίνεται ότι κάποιοι χρησιμοποιούσαν και περούκες, τα προκόμια. Οι στρατιώτες είχαν κοντά μαλλιά για ευκολία και καθαριότητα. Οι μοναχοί είχαν κοντά μαλλιά και τα έκοβαν κατά την τελετή μύησής τους, που λέγεται κουρά. Η συνήθεια αυτή αρχικά ξεκίνησε μάλλον για λόγους καθαριότητας, αλλά μετά συμβόλιζε την ταπείνωση και την μετάνοια. Στη Δύση κυρίως, αλλά και στην Ανατολή, οι ιερωμένοι ξύριζαν τα μαλλιά τους στην κορυφή της κεφαλής (παπαλήθρα) για να απομένουν τριγύρω μαλλιά σαν στεφάνι, συμβολίζοντας έτσι το ακάνθινο στεφάνι του Χριστού. Όσο για τις τρίχες του προσώπου για τους άνδρες, η τάση ήταν η διατήρηση γενειάδας. Οι αξιωματικοί του στρατού ήταν όλοι «βαρβάτοι» (στα λατινικά barbatus είναι ο γενειοφόρος), σε αντίθεση με τους ευνούχους του Παλατιού που ήταν σπανοί ή ξυρίζονταν. Οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς κατέκριναν έντονα το ξύρισμα που το θεωρούσαν διακριτικό στοιχείο των ευηπόλιπτων πολιτών σε αντίθεση με αυτούς που ξυρίζονταν για να παραστήσουν ρόλους στο θέατρο (μίμοι, θαυματοποιοί), αλλά και κάθε είδους τσαρλατάνοι (απατεώνες) που έκρυβαν το φύλο τους για να εξαπατήσουν.

 
Κοσμήματα

Η μεγάλη αγάπη των Βυζαντινών για περιποιημένη εμφάνιση φαίνεται από τα κοσμήματά τους. Τα έφτιαχναν από πολύτιμα υλικά, όπως ασήμι και χρυσό, διακοσμημένα με πολύτιμους λίθους και μαργαριτάρια. Χρησιμοποιούσαν όμως και φτηνότερα υλικά, όπως σίδηρο, χαλκό, γυαλί. Στο Βυζάντιο υπήρχαν σχεδόν όλα τα είδη κοσμημάτων που γνωρίζουμε σήμερα: σκουλαρίκια (ενώτια), αλυσίδες, περιδέραια, βραχιόλια (ψέλλια), περικάρπια, πόρπες κ.ά. Υπήρχαν κοσμήματα για τον αγκώνα, τα λεγόμενα αγκωνοβράχιλα ή αγκωνάρια, ή για τα πόδια, οι λεγόμενες περισκελίδες ή ποδόψελλα. Από τα πιο αγαπημένα είδη κοσμημάτων ήταν χωρίς αμφιβολία τα δαχτυλίδια που φοριούνταν από άνδρες και γυναίκες. Τα δακτυλίδια έφεραν συνήθως διακόσμηση ανάλογα με τη χρήση τους, όπως για παράδειγμα οι γαμήλιες βέρες, ενώ συχνά διακοσμούνταν με πολύτιμους λίθους ή γυαλί. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις δαχτυλιδιών με κάποιο μοναδικό έμβλημα που τα χρησιμοποιούσαν για να σφραγίσουν με αυτό έγγραφα, κατοχυρώνοντας έτσι το γνήσιο της υπογραφής τους. Η τέχνη της κοσμηματοποιίας στην Ύστερη Αρχαιότητα αποτελούσε ουσιαστικά συνέχεια της ρωμαϊκής. Κατά τη Μέση Βυζαντινή περίοδο, αναπτύσσονταν ιδιαίτερες τεχνικές, στις οποίες κυριαρχούσε το περίκλειστο σμάλτο και τα χριστιανικά θέματα (για προστασία από το κακό). Κατά την Ύστερη Βυζαντινή περίοδο, τα κοσμήματα που προορίζονταν για τους εύπορους επηρεάζονταν άμεσα από δυτικά πρότυπα, ενώ τα φτηνά κοσμήματα γίνονταν ακόμη φτωχότερα, καθώς κατασκευάζονταν πιο απλά και με πιο λιτά σχέδια.


Βιβλιογραφία (6)


Σχόλια (0)

Νέο Σχόλιο