Πλατείες
Convert HTML to PDF

Οι σημερινές πλατείες στο Βυζάντιο δεν υπάρχουν με την έννοια που τις ξέρουμε σήμερα, δηλαδή χώροι που μένουν ελεύθεροι για την αναψυχή, συνάντηση και επικοινωνία των κατοίκων. Για την αναψυχή των κατοίκων διαμορφώνονταν συνήθως ταράτσες με στοές σε ψηλά μέρη που εξασφάλιζαν τη θέα προς τη θάλασσα ή την τριγύρω περιοχή πάνω από τα τείχη. Οι πόλεις της Ύστερης Αρχαιότητας, κληρονόμοι της παλαιάς ρωμαϊκής παράδοσης, διέθεταν στο κέντρο τους τον Φόρο (forum): ένα συγκρότημα δημόσιων κτιρίων, με αίθουσες για τα αρχεία της πόλης, το Βουλευτήριο, τα δικαστήρια, τη βιβλιοθήκη, το νομισματοκοπείο και άλλα. Στον Φόρο, λειτουργούσαν και καταστήματα στις στοές (μονές, διπλές, υπόγειες) που περιέβαλλαν την κεντρική πλατεία, στο μέσον της οποίας υπήρχε συνήθως ένας κίονας με το άγαλμα του αυτοκράτορα στην κορυφή. Μετά τον 7ο αιώνα οι Φόροι της πρωτεύουσας μετατράπηκαν σε αγορές.
 
Στις νέες πόλεις-κάστρα, που άρχισαν να φτιάχνονται σε υψώματα, μακριά από πεδιάδες και τη θάλασσα, πλατείες διαμορφώνονταν σε διαπλατύνσεις δρόμων ή γύρω από τους ναούς. Μάλιστα, η ύπαρξη ελεύθερου χώρου γύρω από τους ναούς ήταν υποχρεωτική, σύμφωνα με σχετική νομοθεσία. Υπάρχει μια χαρακτηριστική σκηνή σε μια τοιχογραφία στο καθολικό της μονής Βλαχέρνας, κοντά στην Άρτα, που μας δείχνει πώς ήταν η ζωή σε μια πλατεία εκείνης της εποχής. Είναι η σκηνή της λιτάνευσης της εικόνας της Παναγίας Οδηγήτριας που γινόταν κάθε Τρίτη στην Κωνσταντινούπολη. Υπάρχει μια θρησκευτική πομπή (λιτανεία ) και ένας άνδρας στο μέσο βαστάζει πάνω στους ώμους του τη θαυματουργή εικόνα. Στις άκρες της πομπής υπάρχουν διάφοροι μικροπωλητές που έχουν έλθει να πουλήσουν την πραμάτεια τους: μια διακόνισσα [= γυναίκα που υπηρετούσε στην εκκλησία] μοιράζει αγίασμα μέσα σε ποτήρια (κωθώνια), ένας Χάζαρος πουλά χαβιάρι και το ζυγίζει με μια ζυγαριά με δύο δίσκους, ένας έμπορος πουλά κρασί (ή μπύρα) σε φιάλες (φωκάδια), μια λαχανοπώλισσα πουλά σκόρδα πίσω από τον πάγκο της και μια μανάβισσα είναι καθιστή μπροστά στα καλάθια (κοφίνια) με τα προϊόντα της.

Σπάνια συναντούμε κοινόχρηστους χώρους και πλατείες μέσα στις πόλεις του μέσου και ύστερου Βυζαντίου. Ο Μυστράς είναι εξαίρεση: ένας μεγάλος ελεύθερος χώρος βρίσκεται μπροστά από το συγκρότημα των παλατιών των δεσποτών. Εκεί θα πρέπει να πραγματοποιούνταν τον Δεκαπενταύγουστο η ονομαστή εμποροπανήγυρη της πόλης.

Η έλλειψη ελεύθερων χώρων μπορεί να οφείλεται στην ανάπτυξη των πόλεων χωρίς οργανωμένο σχέδιο, καθώς και από τον περιορισμένο χώρο μέσα στα τείχη. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των μεσαιωνικών χωριών της Χίου, όπου τα σπίτια είναι πυκνά κτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο και οι σπάνιοι ελεύθεροι χώροι βρίσκονται μόνο γύρω από τους ναούς και τους περιβόλους των μοναστηριών. Οι χώροι αυτοί γίνονται τα κεντρικά σημεία της ζωής των κατοίκων και φιλοξενούν τα πανηγύρια, τις αγορές και τις υπόλοιπες εκδηλώσεις της τοπικής κοινωνίας.


Βιβλιογραφία (5)


Σχόλια (0)

Νέο Σχόλιο