Ζωολογία
Convert HTML to PDF

Οι Βυζαντινοί επηρεασμένοι από την Ελληνορωμαϊκή παράδοση (κυρίως τα έργα του Αριστοτέλη) δίνουν στα ζώα μια ιδιαίτερη θέση. Τα συναντάμε σε θεολογικές διηγήσεις για το πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος όπως είναι, για παράδειγμα, οι ομιλίες του Μεγάλου Βασιλείου που περιέχονται στην Εξαήμερο, καθώς και σε βιβλία με παράξενες και εξωπραγματικές ιστορίες για ζώα (πχ.  τα τέσσερα βιβλία του Τιμόθεου από τη Γάζα).

Στα έργα αυτά δεν αναφέρονται καθόλου στην άγρια πλευρά της φύσης· τα ζώα απαλλαγμένα από το αίσθημα της επιβίωσης που συχνά τα οδηγεί πράξεις βίας μοιάζουν άκακα, παραδεισένια πλάσματα του Θεού, που με τη συμπεριφορά τους θυμίζουν στον άνθρωπο τον Δημιουργό τους. Μέσα σε αυτό το πνεύμα, κατά την περίοδο που απαγορεύονταν εντελώς οι θρησκευτικές εικόνες στους ναούς (Εικονομαχία ), οι παραστάσεις ζώων, ιδιαίτερα πουλιών, ανάμεσα σε γεωμετρικά και φυτικά σχέδια ήταν επιτρεπτές.

Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ζ’ ο Πορφυρογέννητος, ο οποίος ως μορφωμένος της εποχής του προώθησε τα γράμματα, φρόντισε να γραφτεί μια εγκυκλοπαίδεια των ζώων με τον τίτλο Συλλογή περί της των ζώων ιστορίας, χερσαίων, πτηνών τε και θαλαττίων, δηλαδή: Συλλογή ιστοριών για ζώα και πτηνά, της θάλασσας και της στεριάς. Από αυτό το έργο, στις μέρες μας, έχουν σωθεί μόνο δύο τόμοι (υπήρχαν άλλοι δύο) οι οποίοι αναφέρονται πώς ταξινομούνται (μπαίνουν σε είδη και οικογένειες) τα ζώα, και πώς ζουν και συμπεριφέρονται τα ζώα που γεννάνε ζώα (ζωοτόκα). Τα άλλα δύο βιβλία θα πρέπει να αναφέρονταν στα ωοτόκα ζώα (πτηνά και ψάρια) που γεννάνε αυγά.

Ταυτόχρονα με τα παραπάνω βιβλία, γράφτηκαν και βιβλία για την κτηνιατρική, που αναφέρονταν κυρίως στα άλογα και τα κυνηγετικά γεράκια. Πολλά από αυτά ήταν παραλλαγές (περιλήψεις ή συμπληρώσεις) στο έργο του μεγαλύτερου κτηνίατρου της Αρχαιότητας, του Άψυρτου. Άλλα βιβλία κτηνιατρικής είναι του Δημήτριου Πεπαγωμένου: ένα βιβλίο, με συνταγές για τη θεραπεία των ασθενειών των γερακιών, που χρησιμοποιούνταν από τον Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο και την αριστοκρατία στο κυνήγι, και ένα βιβλίο με οδηγίες για τα είδη, την εκτροφή και την εκπαίδευση των σκύλων.

Από τη λογοτεχνία του ύστερου Βυζαντίου ξεχωρίζουν τρία σατιρικά (αστεία, περιπαιχτικά) ποιήματα για ζώα: (α) Πουλολόγος, (β) Διήγησις των τετραπόδων ζώων, και (γ) Συναξάριον του τιμημένου γαϊδάρου. Στο πρώτο ποίημα, τον Πουλολόγο, ο αετός παντρεύει το γιο του και καλεί όλα τα πουλιά σε τραπέζι, στο οποίο μετά το φαγοπότι αρχίζουν να βρίζονται μεταξύ τους: ο πελαργός με τον κύκνο, ο πελεκάνος με την άγρια γαλοπούλα (ώτιδα), η νυχτερίδα με την πέρδικα κτλ. Ο καυγάς σταματάει μετά τις απειλές του αετού ότι θα διατάξει το γεράκι και τον φάλκο (είδος γερακιού) να τους επιτεθούν. Στο δεύτερο ποίημα, τη Διήγησιν, βρισκόμαστε στο δάσος, όπου ο βασιλιάς λέων (λιοντάρι) με στενό του συνεργάτη τον ελέφαντα και υπουργούς τον πάρδο (πάνθηρα) και τον λεοντόπαρδο καλούν σε συνέλευση τα τετράποδα με θέμα: να γίνει ειρήνη μεταξύ τους. Μετά τους αρχικούς δισταγμούς η συνέλευση γίνεται, αλλά τα ζώα άρχισαν τη γκρίνια και τα παράπονα, με αποτέλεσμα να βρίζονται μεταξύ τους. Μετά από λίγο άρχισαν να επιτίθενται ο ένας στον άλλο, με αποτέλεσμα ένα φοβερό καυγά. Στο τρίο ποίημα, στον Γάιδαρο,  ένας γάιδαρος το ΄σκασε από το αφεντικό του και έπεσε στα νύχια ενός λύκου και μιας αλεπούς που, για να τον φάνε, του είπαν ένα ψέμα: ότι πάνε ένα ταξίδι στους Αγίους Τόπους όπου θα ζητιάνευαν και θα πλούτιζαν όλοι μαζί. Μπήκαν όλοι σε μια βάρκα, και ο λύκος έγινε καπετάνιος, η αλεπού κάθισε στο τιμόνι και ο γάιδαρος άρχισε να κωπηλατεί. Στη μέση της θάλασσας η αλεπού είδε στο όνειρό της ότι θα συναντούσαν καταιγίδα και γι’ αυτό αποφάσισαν να εξομολογηθούν. Ο λύκος έδωσε άφεση αμαρτιών στην αλεπού και η αλεπού στον λύκο, αλλά για την αμαρτία του γαϊδάρου που είχε φάει ένα μαρουλόφυλλο έφεραν τον νομοκάνονα που όριζε ότι θα έπρεπε να του κόψουν τα δύο μπροστινά πόδια και να του βγάλουν το ένα μάτι.
Ο γάιδαρος που κατάλαβε τους πονηρούς σκοπούς τους αποφάσισε να εκδικηθεί: με τέχνασμα τούς έριξε στη θάλασσα και για τη μεγάλη του νίκη πήρε το όνομα: Νίκος.

Τα δύο πρώτα ποιήματα κοροϊδεύουν την πολιτική, ενώ το τρίτο όσους ανήκουν στην Εκκλησία και εκμεταλλεύονταν τη θέση τους για να πλουτίσουν παράνομα.


Βιβλιογραφία (3)


Σχόλια (0)

Νέο Σχόλιο