Κωνσταντινούπολη - Ρώμη: «Μέγας Κωνσταντίνος»

Θεσσαλονίκη - Μυστράς: «Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος»

Κωνσταντινούπολη - Κρήτη: «Νικηφόρος Φωκάς»

diadromi map

Aναζήτηση Διαδρομών

anan

Ο ναός της Παναγίας της Μαυριώτισσας
Convert HTML to PDF

Ο ναός της  Παναγίας της Μαυριώτισσας, το καθολικό της ομώνυμης μονής, βρίσκεται τέσσερα περίπου χιλιόμετρά νοτιοανατολικά από την Καστοριά, σε μια τοποθεσία με αιωνόβια πλατάνια στην όχθη της λίμνης. Σύμφωνα με την παράδοση, η μονή πήρε το όνομά της από το παραλίμνιο χωριό Μαύροβο που βρίσκεται απέναντι.

Ο ναός κτίζεται πιθανώς τον 11ο αιώνα. Πρόκειται για ένα μονόχωρο ξυλόστεγο ναό που καταλήγει στην ανατολική του πλευρά σε ημικυκλική βαθμιδωτή κόγχη . Στη δυτική πλευρά του ναού διαμορφώνεται ευρύχωρος, τετράγωνος νάρθηκας ή λιτή . Στο νότιο τοίχο του προσαρμόστηκε τον 16ο αιώνα παρεκκλήσι αφιερωμένο στον άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο, με τοιχογραφίες που χρονολογούνται το 1552 και αποδίδονταιστον Ευστάθιο Ιακώβου, ιερέα και πρωτονοτάριο Άρτης.
Ο τοιχογραφικός διάκοσμος του ναού της Παναγίας σώζεται σήμερα αποσπασματικά και περιορίζεται στο Ιερό Βήμα , στον δυτικό τοίχο του κυρίως ναού, στον ανατολικό και νότιο τοίχο του νάρθηκα, καθώς και στην εξωτερική όψη του νότιου τοίχου.

Στην κόγχη του Ιερού κάτω από την ένθρονη Παναγία με τους αγγέλους απεικονίζονται σε δύο ζεύγη ένθρονοι  Ευαγγελιστές και Συλλειτουργούντες Ιεράρχες. Στο αέτωμα του ανατολικού τοίχου απεικονίζεται η Ανάληψη και πιο κάτω ο Ευαγγελισμός, ιατροί άγιοι, στυλίτες και ο άγιος Εύπλους. Η ρωγμή που διατρέχει κατά πλάτος τον ανατολικό τοίχο φανερώνει πως όλο το πάνω τμήμα πρέπει να κατέρρευσε και να αποκαταστάθηκε οπότε και συμπληρώθηκαν οι καταστραμμένες παραστάσεις, καθώς και η μορφή στα πόδια της Παναγίας του μοναχού που φρόντισε προφανώς για την ανακαίνιση, σύμφωνα με τη δυσανάγνωστη επιγραφή.

Στον δυτικό τοίχο του ναού σώζεται ακέραιο το εικονογραφικό πρόγραμμα με τη σκηνή της Πεντηκοστής στο αέτωμα, τον Νιπτήρα, τη Σταύρωση και την Προδοσία στην επόμενη ζώνη και πιο κάτω την παράσταση της Κοίμησης της Θεοτόκου. Οι μοναχοί άγιοι: Αλέξιος, ο άνθρωπος του Θεού, και Ιωάννης ο Καλυβίτης κοσμούν τις παραστάδες της πόρτας.

Στην ίδια εποχή ανήκει και η εντυπωσιακή παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας που αναπτύσσεται στον ανατολικό και νότιο τοίχο της λιτής, ενώ εκατέρωθεν της εισόδου απεικονίζονται οι άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη, και η μεταγενέστερης εποχής παράσταση της Βάπτισης. Ιδιαίτερο εικονογραφικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μορφές των κολασμένων, πάνω από τις μορφές των πέντε αγίων της Σεβάστειας.

Η  παρουσία των Συλλειτουργούντων Ιεραρχών στο ιερό, η απεικόνιση της λιποθυμίας της Παναγίας και οι γκροτέσκες φιγούρες του υπηρέτη και του στρατιώτη στη Σταύρωση, το επεισόδιο με τον Ιεφωνία στην παράσταση της Κοίμησης, και οι τύποι των ποινών στη Δευτέρα Παρουσία είναι θέματα με ιδιαίτερο εικονογραφικό ενδιαφέρον και παρά τις παλαιότερες απόψεις για τη χρονολόγηση των τοιχογραφιών στον 12ο αιώνα, φανερώνουν πως ο διάκοσμος μπορεί να τοποθετηθεί στις πρώτες δεκαετίες του 13ου αιώνα. Στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα τοποθετείται η ανακατασκευή και συμπλήρωση του τοιχογραφικού διακόσμου του ανωτέρου τμήματος του Ιερού , η παράσταση της Βάπτισης στον νάρθηκα , καθώς και οι εξωτερικές τοιχογραφίες.

Στον εξωτερικό νότιο τοίχο αναπτύσσεται σύνθεση με την Ρίζα του Ιεσσαί, τους αγίους Δημήτριο και Γεώργιο και δύο αυτοκρατορικές μορφές. Σύμφωνα με τις συνοδευτικές επιγραφές δεξιά απεικονίζεται ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος μαζί με έναν ακόμα αυτοκράτορα, Κομνηνό, πιθανώς τον Αλέξιο που από την περιοχή της Μαυριώτισσας ανακατέλαβε την πόλη από τους Νορμανδούς με την βοήθεια του Γεώργιου Παλαιολόγου. Η όλη σύνθεση, που μπορεί να τοποθετηθεί μετά τη μάχη της Πελαγονίας ανάμεσα στα έτη 1259 και 1264, αποτελεί ένα εικαστικό εγκώμιο, το οποίο είχε σκοπό να συνδέσει τον Μιχαήλ Παλαιολόγο με την οικογένεια των Κομνηνών. Στο τύμπανο της τοιχισμένης παλαιάς εισόδου του νότιου τοίχου απεικονίζεται η Παναγία με τον Χριστό στον τύπο του Αναπεσόντα, ενώ στα αριστερά βρίσκεται ο απόστολος Πέτρος.


Βιβλιογραφία (15)


Σχόλια (0)

Νέο Σχόλιο