Ο ναός της Ανάστασης του Σωτήρος Χριστού


Το καθολικό της Μονής του Σωτήρος Χριστού στο κέντρο της σύγχρονης πόλης, αποτελεί έναν από τα σημαντικότερα μνημεία της βυζαντινής περιόδου. Σύμφωνα με την έμμετρη επιγραφή που σώζεται πάνω από την κεντρική είσοδο του ναού, ο ναός άρχισε να χτίζεται με χορηγία του Ξένου Ψαλιδά και μετά το θάνατό του ολοκληρώθηκε από τη σύζυγό του, Ευφροσύνη, το 1314/5. Η σταυροπηγιακή μονή του Σωτήρος Χριστού παραχωρήθηκε με χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Β’ Παλαιολόγου στον μοναχό Ιγνάτιο Καλόθετο τον Φεβρουάριο του 1314 και λειτούργησε ως ανεξάρτητη έως τουλάχιστον το 1338. Πριν το 1400 η μονή προσαρτήθηκε στη Μεγίστη Λαύρα του Αγίου Όρους, ενώ σύμφωνα με τις επιγραφικές μαρτυρίες που σώζονται στις τοιχογραφίες του 1727, το καθολικό της μονής περιήλθε τελικά στη μητρόπολη της Βέροιας.

Ο ναός αποτελούσε αρχικά μονόχωρο ξυλόστεγο ναό με ημιεξαγωνική κόγχη στο ιερό και τρεις θύρες, από μία σε κάθε πλευρά. Στις αρχές του 18ου αιώνα προστέθηκε κλειστό περίστωο στο μνημείο περιμετρικά της βόρειας, δυτικής και νότιας πλευράς του. Αργότερα, κατά την αναστήλωση του μνημείου τη δεκαετία του 1950, το περίστωο αυτό αντικαταστάθηκε με ανοιχτό τοξωτό περίστωο.

Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του ναού είναι η εικονογράφησή του, η οποία αποτελεί έργο του ξακουστού ζωγράφου Γεωργίου Καλλιέργη που αποτέλεσε έναν από τους σημαντικότερους ζωγράφους–εκπροσώπους της παλαιολόγειας αναγέννησης. Οι τοιχογραφίες του κυρίως ναού αποτελούν ενιαίο εικονογραφικό πρόγραμμα του 1314/5, ενώ στους εξωτερικούς τοίχους σώζονται και μεταγενέστερες τοιχογραφίες των περιόδων 1326, 1355 και 1727.


Γλωσσάρι (5)

καθολικό: ο κυρίως ναός του μοναστηριού. Κατά κανόνα ήταν ο μεγαλοπρεπέστερος και βρισκόταν σε κεντρικό σημείο της αυλής.
σταυροπηγιακή μονή: η μονή που εξαρτάται απευθείας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης.
χρυσόβουλλο: επίσημο δημόσιο έγγραφο – διάταγμα των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου που έφερε χρυσή σφραγίδα στη μεταξωτή ταινία που το συνόδευε, με την οποία βεβαιωνόταν η αυθεντικότητα του διατάγματος.
κόγχη: η αψίδα. Εσωτερικά είναι ημικυκλική, ενώ εξωτερικά μπορεί να είναι πεταλόσχημη, ορθογώνια, τριφυλλόσχημη ή πολυγωνική.
περίστωο: ο ενιαίος χώρος που περιβάλλει περιμετρικά τον κυρίως ναό ή τον περίκεντρο πυρήνα ενός κτίσματος. Στις τρουλλαίες βασιλικές το περίστωο σχηματίζεται από τα πλάγια κλίτη και το δυτικό τμήμα του ναού. Αργότερα περίστωα περιέκλειαν και σταυροειδείς εγγεγραμμένους πυρήνες. Στην Παλαιολόγεια περίοδο πολλοί μεσοβυζαντινοί ναοί της Κωνσταντινούπολης αποκτούν περίστωα, τα οποία συχνά φιλοξενούν ταφικά παρεκκλήσια.


Πληροφοριακά Κείμενα (0)


Βιβλιογραφία (5)

1. Πέτκος Α. Σ, Τα μνημεία της Βέροιας (4ος – 19ος αιώνας), Αθήνα, 2001

2. Παπαζώτος Θ., Οδοιπορικό στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή Βέροια. Ναοί – Τέχνη – Ιστορία, Αθήνα, 2003

3. Παπαζώτος Θ., Η Βέροια και οι ναοί της (11ος-18ος αι.), Αθήνα, 1994

4. Σέμογλου Α., Παπαδόπουλος Α, Συμπληρώσεις στην ανάγνωση του εικονογραφικού προγράμματος του ναού του Χριστού Βεροίας, Θεσσαλονίκη, 2011

5. Γούναρης Γ., Χριστός Βεροίας, Θεσσαλονίκη, 1991


Σχόλια (0)