Το κάστρο


Η Καβάλα υπήρξε οχυρωμένη από τον 5ο αιώνα π.Χ. με αμυντικό περίβολο που περιέβαλε την πόλη από όλες τις πλευρές και υπέστη επάλληλες επεμβάσεις. Σύμφωνα με τις πηγές, εκτενείς επεμβάσεις και επισκευές των τειχών πραγματοποιήθηκαν μετά τη Ρωμαϊκή περίοδο από τον Ιουλιανό στο διάστημα 361-363, και κατόπιν από τον Ιουστινιανό, ενώ το 926 πραγματοποιήθηκαν εργασίες ανοικοδόμησης από τον Βασίλειο Κλάδωνα, στρατηγό του θέματος Στρυμόνος. Στη σημερινή του μορφή το βυζαντινό τείχος, ωστόσο, πρέπει να διαμορφώθηκε από τον Ανδρόνικο Β’ Παλαιολόγο, ο οποίος συνδύασε την οχύρωση με την ύδρευση της πόλης κατά το παλιότερο πρότυπο της Αναστασιούπολης του Ιουστινιανού. Οι επεμβάσεις ανοικοδόμησης της οχύρωσης της Καβάλας φαίνεται ότι συνεχίστηκαν σε όλη τη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων, ενώ τον 16ο αιώνα η πόλη απόκτησε εξωτερικά των τειχών επιπλέον νέο αμυντικό περίβολο, από τον οποίο σώζεται σήμερα τμήμα της ΒΑ πλευράς.

Ακολουθώντας τη διαμόρφωση του εδάφους, ο οχυρωματικός περίβολος περιέτρεχε όλες τις πλευρές του λόφου οριοθετώντας έκταση 13 εκταρίων. Ο περίβολος ενισχυόταν από κυκλικούς και τετράπλευρους πύργους και προμαχώνες, κυρίως στη βόρεια χερσαία πλευρά, που ήταν και η πλέον επίφοβη. Τον περιμετρικό περίβολο κλείνει ένα εγκάρσιο τείχος, μήκους 449 μ., που ανηφορίζει με απότομη κλίση στα πιο δυσπρόσιτα βράχια της βόρειας πλευράς σε ύψος 64 μ. Το τείχος διέθετε τέσσερις πύλες, διαμέσου των οποίων εξασφαλιζόταν η μετακίνηση εντός και εκτός της πόλης. Στο πλαίσιο των εργασιών ανοικοδόμησης που πραγματοποιήθηκαν για την ενίσχυση του αμυντικού συστήματος της πόλης, ιδρύθηκε, στην κορυφή του λόφου και στη θέση της αρχαίας, η ακρόπολη της Βυζαντινής και Οθωμανικής περιόδου.

Η οχύρωση της ακρόπολης, ακανονίστου σχήματος, συμπεριλαμβάνει το βόρειο τμήμα των οχυρωματικών τειχών της πόλης, ενώ ενισχύεται με πύργους: στη ΒΔ και στη ΒΑ γωνία από δύο τετράγωνους, στην Α πλευρά από έναν πολυγωνικό και στη ΝΑ πλευρά από έναν προμαχώνα. Ο χώρος της ακρόπολης διαιρείται εσωτερικά σε δύο μέρη από ένα εγκάρσιο τείχος με κατεύθυνση ΒΔ-ΝΑ, στο κέντρο του οποίου (το ψηλότερο σημείο της ακρόπολης) δεσπόζει ένας κυλινδρικός πύργος.
Μέρος του αμυντικού συστήματος της πόλης αποτελούσε και το μακρό τείχος, μήκους 1,5 χλμ. που χτίστηκε σύμφωνα με τις γραπτές πηγές από τον Ανδρόνικο Β’ Παλαιολόγο, το διάστημα 1307-1308. Το τείχος αυτό κτίστηκε με αφορμή την ανεπιτυχή επιδρομή των Καταλανών να καταλάβουν την Καβάλα, και είχε ως βασικό σκοπό τον έλεγχο της διαδρομής που οδηγούσε μέσω της Καβάλας από τη Μακεδονία στη Θράκη. Το διατείχισμα αυτό ξεκινούσε από τη βόρεια πλευρά του περιβόλου της πόλης και οδηγούσε στους απέναντι λόφους καταλήγοντας σε τέσσερις πύργους, τρεις τετράπλευρους κι έναν κυλινδρικό. Η πορεία του τείχους διακοπτόταν από το υδραγωγείο.
 
 


Γλωσσάρι (0)


Πληροφοριακά Κείμενα (2)

Ιουστινιανός Α' (περ. 482-565): Αυτοκράτορας του Βυζαντίου (527-565). Διαδέχθηκε στον θρόνο τον θείο του Ιουστίνο Α΄. Από τις πρώτες ενέργειες του Ιουστινιανού ήταν η αναδιοργάνωση του φορολογικού συστήματος, ενώ συγκέντρωσε και επανακωδικοποίησε τους νόμους του Θεοδοσίου. Αναμείχθηκε προσωπικά και σε θρησκευτικές διαμάχες και συγκάλεσε την Ε΄ Οικουμενική Σύνοδο (553). Ο Ιουστινιανός θεωρούσε τον εαυτό του πρωτίστως ως ορθόδοξο αυτοκράτορα και έλαβε σκληρά μέτρα κατά των εναπομεινάντων ειδωλολατρών. Πολλές από τις ενέργειές του, κυρίως σε πολιτικό και φορολογικό επίπεδο, προκάλεσαν την έντονη δυσαρέσκεια συγκλητικών και φατριών και οδήγησαν στη Στάση του Νίκα. Ανέπτυξε έντονη οικοδομική δραστηριότητα, χτίζοντας μόνο στην Κωνσταντινούπολη 30 εκκλησίες, ανάμεσα τους και την περίφημη εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Όσον αφορά στην εξωτερική πολιτική, αντιμετώπισε με επιτυχία τους Πέρσες και τους Βάνδαλους στην Ανατολή και επικεντρώθηκε στην ανάκτηση της Δύσης. Η επιθυμία του πραγματοποιήθηκε προσωρινά εξαντλώντας όμως την αυτοκρατορία, με αποτέλεσμα οι βάρβαροι της Βαλκανικής να λεηλατήσουν την ελληνική χερσόνησο μέχρι τον Ισθμό και βαρβαρικοί πληθυσμοί να εγκατασταθούν στα σύνορα. Οι πολεμικές του δραστηριότητες ωστόσο εξάντλησαν το Βυζάντιο σε χρήμα και στρατό και εν τέλει δεν είχαν ουσιαστικό αποτέλεσμα, καθώς η Ιταλία όπως και οι άλλες περιοχές που είχε κατακτήσει σύντομα χάθηκαν ξανά. Έτσι, μετά τον θάνατό του, η αυτοκρατορία, αποδυναμωμένη, θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει νέες επιθέσεις, με αποκορύφωμα τις αραβικές κατακτήσεις, που θα αναιρέσουν το μεγαλύτερο μέρος των εξωτερικών επιτευγμάτων του Ιουστινιανού.
Θέματα: Στρατιωτικές μονάδες και ταυτόχρονα χωρικές ενότητες. Ο θεσμός των θεμάτων εμφανίζεται τον 7ο αιώνα, ως μέτρο για την αντιμετώπιση των εχθρικών επιδρομών. Μέχρι το τέλος του 7ου αιώνα, το μεγαλύτερο μέρος της αυτοκρατορίας είναι χωρισμένο σε θέματα. Επικεφαλής των θεμάτων ήταν ένας στρατηγός, ο οποίος ασκούσε στρατιωτική, πολιτική και δικαστική εξουσία. Σύντομα, πολλοί στρατηγοί θεμάτων απέκτησαν μεγάλη δύναμη και η κεντρική εξουσία ήδη από τον 8ο-9ο αιώνα προσπάθησε να την περιορίσει, διαιρώντας τα θέματα σε μικρότερες μονάδες. Τον 11ο αιώνα οι στρατηγοί των θεμάτων αντικαθίστανται από πολίτες κυβερνήτες, ενώ μέχρι το τέλος του 12ου αιώνα τα θέματα παύουν να υπάρχουν.


Βιβλιογραφία (11)

1. Bakirtzis Ch., Byzantine Kavala: Archaeological survey, Θεσσαλονίκη, 1980

2. Ευγενίδου Δ., Κάστρα Μακεδονίας και Θράκης, Βυζαντινή Καστροκτισία, Αθήνα, 1997

3. Καραγιάννη Φ., Οι Βυζαντινοί οικισμοί στη Μακεδονία μέσα από τα αρχαιολογικά δεδομένα (4ος – 15ος αιώνας), Θεσσαλονίκη, 2010

4. Τσουρής Κ., Λυχούνας Μ., ‘Νεάπολης – Χριστούπολης 300 μ . Χ. – 1391 μ. Χ’ σε Η παλιά πόλη της Καβάλας (7ος π.Χ. – 20ος αι.), Ο χώρος, οι άνθρωποι τα τεκμήρια της ιστορίας, Καβάλα, 2005

5. Λυχούνας Μ., Μεσαιωνικό Υδραγωγείο Καβάλας. Καμάρες, Καβάλα, 2008

6. Η ακρόπολη της Καβάλας. Ιστορική εξέλιξη – Προτάσεις συντήρησης και αναβίωσης, Θεσσαλονίκη, 1980

7. Μπακαλάκης Γ., ‘Πύργος υπέρκαλος’ σε Οίνος Ισμαρικός, τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Γ. Μπακαλάκη, Θεσσαλονίκη, 1990

8. Μπακαλάκης Γ., ‘Το παρά την Χριστούπολιν τείχισμα’ σε Οίνος Ισμαρικός, τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Γ. Μπακαλάκη, Θεσσαλονίκη, 1990

9. Reinach M.S., La reconstruction des murs de Cavalla au 10 siecle, 1982

10. Στεφανίδου Α., Η πόλη - λιμάνι της Καβάλας κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Πολεοδομική και ιστορική διερεύνηση (1391-1912), Καβάλα, 2007

11. Μπρίκας Α., ‘Νεάπολις- Χριστούπολις – Καβάλα. Διορθώσεις- Προσθήκες – Παρατηρήσεις στην οχύρωση και την ύδρευση’ σε Μέρος Α’, Μελέτες, 1998


Σχόλια (0)