Το κάστρο του Παλαμηδίου


Το φρούριο του Παλαμηδιού υπήρξε ένα γιγαντιαίο οχυρωματικό έργο των Βενετών στα πλατώματα του απότομου βραχώδους λόφου, στα νοτιοανατολικά του Ναυπλίου, σε υψόμετρο 216 μ. Πρόκειται για λαμπρό επίτευγμα οχυρωματικής τέχνης που άρχισε να κτίζεται το 1690 από τον γενικό προβλεπτή, Ιάκωβο Κορνέρ, και αποπερατώθηκε το 1714 από τον προβλεπτή Αυγουστίνο Σαγρέδο, λίγους μήνες πριν από την κατάληψη της πόλης από τους Οθωμανούς. Οκτώ ανεξάρτητα κάστρα, που σήμερα ονομάζονται προμαχώνες, ιδρυμένα στις κορυφές του λόφου σε άξονα ΒΔ-ΝΑ, λειτουργούσαν συμπληρωματικά και αλληλοϋποστηρικτικά μεταξύ τους, καθώς συνδέονταν με τείχη και απομονώνονταν από τάφρους με νερό. Σε καθένα κάστρο υπάρχουν κινστέρνες, αποθήκες όπλων, πυρομαχικών και τροφίμων, θάλαμοι και άλλα ενδιαιτήματα, ενώ πυργίσκοι, καταχύστρες και φονιάδες εξασφάλιζαν την άμυνα των υπερασπιστών. Στην ανώτερη στάθμη των πύργων υπήρχαν κανόνια ανάμεσα στις επάλξεις, ενώ τα θεμέλια του εξωτερικού τείχους ήταν κεκλιμένα (σκαρπωτά), για την αποφυγή της διάτρησής τους από τα σφαιρικά βλήματα των κανονιοβολισμών και τις εκρήξεις.

Αρχικά ιδρύθηκε ο Προμαχώνας του Αγίου Γεράρδου που σήμερα ονομάζεται του Aγίου Ανδρέα, και ακολούθησαν οι υπόλοιποι σχεδόν ακτινωτά τριγύρω του. Μνημειακή λίθινη σκάλα οδηγεί στην νότια κύρια πύλη του προμαχώνα, όπου έχει εντοιχιστεί ανάγλυφο με το λιοντάρι της Βενετίας, σύμβολο του ευαγγελιστή Μάρκου, με επιγραφή που εξυμνεί τον Σαγρέδο. Στο βάθος της αυλής βρίσκεται ναός αρχικά αφιερωμένος στον άγιο Γεράρδο, προστάτη άγιο της οικογένειας των Σαγρέδων. Στο βάθος της πρώτης καμάρας ανοίγεται μικρή είσοδος που οδηγούσε στη λεγόμενη «φυλακή του Κολοκοτρώνη». Από τα ριζά του βράχου, μια αρχικά καμαροσκέπαστη σκάλα οδηγεί από την πόλη ως τη βάση του κάστρου, περνώντας από τον ισχυρό πύργο του λεγόμενου Προμαχώνα Ρομπέρ και από οχυρό φυλάκιο που προστάτευε το φρούριο από τη μεριά της Αρβανιτιάς και της Καραθώνας. Στα ανατολικά οικοδομήθηκε στη δεύτερη κορυφή του λόφου και πάνω στο φρύδι του βράχου ο Προμαχώνας του Μιλτιάδη, αρχικά αφιερωμένος στον άγιο Αυγουστίνο, που χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή για βαρυποινίτες από το 1840 ως το 1920 περίπου. Στα βόρεια και τα νότιά του δύο προμαχώνες, του Λεωνίδα και του Επαμεινώνδα, ενίσχυαν το φρούριο από τη μεριά της πεδιάδας. Στα νότια, άλλοι τρεις προμαχώνες, του Φωκίωνα, του Θεμιστοκλή και του Αχιλλέα, που ήταν ο πιο ευπρόσβλητος τόσο επειδή βρισκόταν στο πιο βατό σημείο του λόφου, όσο και γιατί το τείχος κατά τόπους δεν ξεπερνούσε τα 3 μ., ολοκλήρωναν την άμυνα του οχυρωματικού συγκροτήματος. Από επίθεση στον Προμαχώνα του Αχιλλέα άρχισαν οι Οθωμανοί την κατάληψη του Παλαμηδιού το 1715, έπειτα από πολιορκία εννέα ημερών, ενώ από το ίδιο επίσης σημείο εισήλθαν στο φρούριο οι Έλληνες τη νύχτα της 29ης προς την 30ή Νοεμβρίου 1822 και γιόρτασαν τη νίκη τους, ανήμερα της γιορτής του αγίου Ανδρέα, στη μνήμη του οποίου αφιέρωσαν αργότερα το παρεκκλήσι του κυρίου προμαχώνα.


Γλωσσάρι (3)

κινστέρνα: δεξαμενή συλλογής νερού. Είχαν συνήθως ορθογώνιο σχήμα και στεγάζοντανμε καμάρες.
καταχύστρα: οπή σε τείχος ή πάνω από οχυρές πύλες, από την οποία πραγματοποιούνταν η ρίψη καυτού νερού ή λαδιού για την απώθηση εισβολέων.
παρεκκλήσι: πρόκειται για μικρών διαστάσεων ναΐσκο, ο οποίος είτε είναι αυτόνομος είτε ανήκει σε κάποιο ίδρυμα ή εξαρτάται από μεγαλύτερο ναό. Στο Βυζάντιο τα παρεκκλήσια είχαν συχνά ταφική χρήση.


Πληροφοριακά Κείμενα (0)


Βιβλιογραφία (5)

1. Τ. Μαύρος, Παλαμήδι. Ιστορική αναδρομή, Αθήνα, 1988

2. Δ. Α. Ζήβας, Βενετσιάνικα κάστρα στην Ελλάδα, 1973

3. Ε. Καρποδίνη – Δημητριάδη, Τα Κάστρα της Πελοποννήσου, Αδάμ-Πέργαμος, Αθήνα, 1993

4. Γ. Τσεκές, ‘Κάστρο Παλαμήδι’ σε Ενετοί και Ιωαννίτες Ιππότες, Δίκτυα Οχυρωματικής Αρχιτεκτονικής, Υπουργείο Πολιτισμού, Αθήνα, 2001

5. K. Andrews, Castles of the Morea, Princeton, New Jersey, 1953


Σχόλια (0)