Κωνσταντινούπολη - Ρώμη: «Μέγας Κωνσταντίνος»

Θεσσαλονίκη - Μυστράς: «Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος»

Κωνσταντινούπολη - Κρήτη: «Νικηφόρος Φωκάς»

diadromi map

Aναζήτηση Διαδρομών

anan

Το νησί
Convert HTML to PDF

Η προνομιούχος γεωγραφική της θέση, η μορφολογία, το κλίμα και ο φυσικός της πλούτος υπήρξαν παράγοντες που ευνόησαν και καθόρισαν την ιστορική φυσιογνωμία της Χίου ήδη από την πρώιμη αρχαιότητα.

Τα νεολιθικά ευρήματα στο Εμποριό και το Άγιο Γάλα επιβεβαιώνουν την πρώιμη κατοίκηση της Χίου, η οποία γνώρισε την ακμή και την ανάπτυξη κυρίως στους χρόνους μετά τον Ιωνικό αποικισμό (11ος-10ος αι. π.Χ.). Όταν περί τον 8ο αι. η Χίος, στο κεντρικό τμήμα της ανατολικής ακτής του νησιού, συγκροτήθηκε σε πόλη-κράτος, επιβλήθηκε σε ολόκληρο νησί, εγκαινιάζοντας μια περίοδο άνθισης της ναυτιλίας, του εμπορίου και των τεχνών. Οι αιώνες της αρχαιότητας επεφύλαξαν για το νησί έντονες διακυμάνσεις και μεταπτώσεις. Στο νησί έχει εντοπιστεί κατοίκιση ήδη από τη νεολιθική περίοδο. Στη διάρκεια των πρώτων χριστιανικών αιώνων, κατά τους διωγμούς του Δεκίου, περί το 250, μαρτύρησε στο νησί ο Άγιος Ισίδωρος. Τα ανασκαφικά δεδομένα μαρτυρούν πως το νησί άκμασε στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες και αποτέλεσε σημαντικό εμπορικό κόμβο της θαλάσσιας οδού που συνέδεε τη νέα πρωτεύουσα, Κωνσταντινούπολη, με τις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας. Η ανάδειξη της Χίου σε σημείο αναφοράς για την εμπορική δραστηριότητα της εποχής συνδυάστηκε ιστορικά με τη διάδοση του χριστιανισμού στο Αιγαίο, εξελίξεις που αποτυπώνονται τόσο στα υπολείμματα των παλαιοχριστιανικών βασιλικών και των παράλιων οικισμών, όσο και στην κυκλοφορία των νομισμάτων.

Από τα μνημεία της εποχής, ο ναός του Αγίου Ισιδώρου στην πόλη της Χίου ανάγει στα μέσα του 5ου αι. την πρώτη οικοδομική του φάση ως τρίκλιτη βασιλική με πεταλόσχημη κόγχη .

Οι μέσοι βυζαντινοί χρόνοι στο Αιγαίο χαρακτηρίζονται από τις επιθέσεις των Αράβων, οι οποίες εισήγαγαν στα νησιά μια νέα φάση ανάσχεσης. Στο πλαίσιο του γενικότερου κλίματος τρομοκρατίας, στα μέσα του 7ου αι. σημειώνεται η λεηλασία της Χίου από τον Άραβα χαλίφη Μωαβία. Η ταραγμένη αυτή περίοδος της καταστροφής και εγκατάλειψης των νησιών και της επισφάλειας των θαλάσσιων δρόμων πήρε τέλος με την ανακατάληψη της Κρήτης από το Νικηφόρο Φωκά το 961. Η ανέγερση του κάστρου της Χίου και η ίδρυση της Νέας Μονής στα μέσα του 11ου αι. με τη χορηγία του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ’ Μονομάχου ενίσχυσαν το δεσμό του νησιού με την Κωνσταντινούπολη και το αυτοκρατορικό πρόγραμμα επανασύνδεσης με την πρωτεύουσα των περιοχών που επλήγησαν από τον αραβικό κίνδυνο και αποκατάστασης της βυζαντινής κυριαρχίας σε αυτές.

Η οικοδόμηση της Νέας Μονής, του επιφανέστερου βυζαντινού μνημείου του νησιού και ενός από τα σημαντικότερα του βυζαντινού πολιτισμού, άσκησε μεγάλη επιρροή στη ναοδομία της Χίου, όπως μαρτυρούν οι εκκλησίες που χτίστηκαν κατά το πρότυπό της, όπως είναι η Παναγία η Κρήνα στους Βαβύλους, ο ναός των Αγίων Αποστόλων στο Πυργί και ο ναός του Αγίου Γεωργίου Συκούση στον ομώνυμο οικισμό.

Η επιδρομή του Τούρκου εμίρη Τζαχά το 1093, οι επιθέσεις των Βενετών στα 1124 και 1171 και η σύντομη υπαγωγή της στο λατινικό κράτος της Κωνσταντινούπολης υπήρξαν γεγονότα που χαλάρωσαν τους δεσμούς της Χίου με την αυτοκρατορία και προετοίμασαν τη μετάβασή της στην περίοδο της Γενουατοκρατίας. Με τη Συνθήκη του Νυμφαίου (1261) ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος εξασφάλισε τη συνδρομή των Γενουατών στην προσπάθειά του να ανακαταλάβει την Κωνσταντινούπολη από τους Φράγκους, εκχωρώντας τους ως αντάλλαγμα σημαντικά εμπορικά προνόμια, ανοίγοντας δε παράλληλα στη Γένοβα το δρόμο προς πολλά λιμάνια του Αιγαίου. Στην περίπτωση της Χίου, η κυριαρχία των Γενουατών διακρίνεται σε δύο φάσεις. Στην πρώτη (1307-1329), η εξουσία παραδόθηκε από τους Βυζαντινούς στους αδελφούς Zaccaria, όταν οι πρώτοι στάθηκαν ανεπαρκείς να υπερασπίσουν το νησί από τις επίμονες επιδρομές των Τούρκων.

Μια ολιγόχρονη παρένθεση ανακατάληψης από τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Παλαιολόγο έκλεισε το 1346 με την εκ νέου παράδοση της Χίου στους Γενουάτες -και συγκεκριμένα στην εταιρεία Mahona της οικογένειας Giustiniani. Για 220 χρόνια οι Γενουάτες Giustiniani νέμονταν την παραγωγή (μαστίχα, κρασί, μετάξι, εσπεριδοειδή), το εμπόριο και το εργατικό δυναμικό του νησιού με επιτυχία και αποτελεσματικότητα, αναδεικνύοντάς το σε μεγάλο και ανθηρό εμπορικό κέντρο της εποχής. Τμήμα του σχεδιασμού των Γενουατών για την περισσότερο συστηματική και προσοδοφόρα εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πόρων της Χίου ήταν η οργάνωση ιδιότυπων μεσαιωνικών οχυρωμένων οικισμών στο νότιο τμήμα της, τα γνωστά ως Μαστιχοχώρια, όπως ο Ανάβατος, το Πυργί, τα Μεστά και οι Ολύμποι. Στην πόλη της Χίου και στην προς Ν. συνέχειά της εύφορη πεδιάδα του Κάμπου, ευδοκίμησε όχι μόνο η καλλιέργεια των εσπεριδοειδών, αλλά και η μνημειακή αρχιτεκτονική των πύργων των Γενουατών.

Η μακρά εποχή της οθωμανικής κατοχής άρχισε για τη Χίο το 1566, με την σχεδόν αμαχητί παράδοση στον Πιαλή πασά, και έληξε με την ενσωμάτωσή της στο νέο ελληνικό κράτος το 1912.

Τα προνόμια που παραχώρησαν οι Οθωμανοί στο νησί και αφορούσαν την απαλλαγή από φόρους, τη διατήρηση των περιουσιών της αριστοκρατίας, την ελεγχόμενη αυτοδιοίκηση και διεξαγωγή του εμπορίου, εξασφάλισαν στη Χίο σημαντικά προτερήματα και διαμόρφωσαν ένα καθεστώς ήπιας κυριαρχίας, το οποίο όμως δεν απέτρεψε την καθοδική φορά της ανάπτυξης του νησιού. Τον 18ο αι. η βαθιά τομή που συντελέστηκε στην χιώτικη κοινωνία ήταν στροφή προς την αστικοποίηση, γεγονός που ανέστρεψε δραστικά το μέχρι τότε κλίμα και εισήγαγε τη Χίο σε μια νέα περίοδο άνθισης και ακμής. Η επέκταση της εμπορικής δραστηριότητας στις μεγάλες αγορές της Δύσης δημιούργησε τις προϋποθέσεις ώστε να οργανωθεί η παραγωγή των μεταξωτών και της μαστίχας σε βιοτεχνικό πλαίσιο, να αναπτυχθεί το αστικό κέντρο και έφερε σε επαφή τους κατοίκους με τη δυτική παιδεία και κουλτούρα. Ως αποτέλεσμα, η οικονομία, μέσω του εμπορίου και των σχετικών με αυτό χρηματοοικονομικών δραστηριοτήτων, άνθισε παράλληλα με την παιδεία, όπως μαρτυρά και η ίδρυση της Σχολής της Χίου το 1792. Μελανές σελίδες στην ιστορία της Χίου αποτελούν η λεηλασία του νησιού και η σφαγή του πληθυσμού το 1822 από τους Τούρκους του Καρά Αλή, γεγονός που συγκλόνισε τον ευρωπαϊκό κόσμο, και ο σφοδρός καταστροφικός σεισμός του 1881.


Βιβλιογραφία (7)


Σχόλια (0)

Νέο Σχόλιο