Κωνσταντινούπολη - Ρώμη: «Μέγας Κωνσταντίνος»

Θεσσαλονίκη - Μυστράς: «Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος»

Κωνσταντινούπολη - Κρήτη: «Νικηφόρος Φωκάς»

diadromi map

Aναζήτηση Διαδρομών

anan

Ο ναός του Αγίου Στεφάνου
Convert HTML to PDF

Ο ναός του Αγίου Στεφάνου βρίσκεται σε ένα ύψωμα στη βορειοανατολική πλευρά της Καστοριάς. Η χρονολόγησή του μνημείου είναι προβληματική καθώς δεν υπάρχουν πληροφορίες από επιγραφές ή άλλες πηγές. Με βάση όμως τον παλαιότερο τοιχογραφικό διάκοσμο που διατηρείται στον ναό, η ανέγερση του μνημείου τοποθετείται στις αρχές του 10ου αιώνα.
 
Αρχιτεκτονικά, ο ναός κτίστηκε στον τύπο της τρίκλιτης καμαροσκέπαστης βασιλικής με νάρθηκα και υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος . Τα κλίτη επικοινωνούν μεταξύ τους με δύο συμμετρικά τόξα, ενώ τυφλά αψιδώματα, από δύο σε κάθε πλευρά, κοσμούν τους τοίχους των πλαγίων κλιτών. Τα τρία κλίτη και ο νάρθηκας καλύπτονται με ημικυλινδρικές καμάρες. Η ημιεξαγωνική, εξωτερικά, κόγχη του ιερού διασώζει στο εσωτερικό της κτιστό σύνθρονο . Τρία τοξωτά ανοίγματα επιτρέπουν την επικοινωνία κάθε κλίτους με τον νάρθηκα που καταλαμβάνει όλο το πλάτος του ναού, ενώ ένα κτιστό κλιμακοστάσιο στη βόρεια πλευρά οδηγεί στον όροφο. Στο νότιο τμήμα του ορόφου διαμορφώνεται παρεκκλήσι αφιερωμένο στην αγία Άννα, ενώ ένα τοξωτό παράθυρο βλέπει στο κεντρικό κλίτος. Το υπερώο , μοναδικό στους βυζαντινούς ναούς της Καστοριάς, αναφέρεται στην τοπική παράδοση ως ασκηταριό.

Το εξωτερικό του ναού διαθέτει πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο . Η τοιχοποιία αποτελείται από ακανόνιστους λίθους σε ζώνες που ορίζονται από διπλές σειρές πλίνθων, ενώ άλλες πλίνθοι τοποθετημένες καθέτως ή διαγωνίως μεταξύ των λίθων, δημιουργούν μια ποικιλία σχημάτων, συνήθη σε αρκετούς βυζαντινούς ναούς της πόλης. Ο ναός φωτίζεται από στενά μονόλοβα , τοξωτά παράθυρα, τα οποία άλλοτε περιβάλλονται από μονή σειρά πλίνθων ως την ποδιά και άλλοτε μόνο γύρω από τον λοβό των παραθύρων. Τα τρία μονόλοβα παράθυρα της αψίδας στέφονται από οδοντωτή ταινία που περιτρέχει όλη την αψίδα. Μια ζωφόρος που φθάνει ως το οδοντωτό γείσο της στέγης κοσμείται με απλά κεραμικά πλακίδια. Παρόμοιος διάκοσμος κοσμεί τα αετώματα του κεντρικού υπερυψωμένου κλίτους και μια ζωφόρο στο ανώτερο σημείο των πλευρών του που ορίζεται από οδοντωτές ταινίες. Δύο «ήλιοι» κοσμούν την ανατολική πλευρά του υπερυψωμένου κλίτους, παρόμοιοι με αυτούς των Αγίων Αναργύρων και του Ταξιάρχη του Γυμνασίου. Η κεντρική είσοδος του ναού βρίσκεται στη δυτική πλευρά, αλλά σήμερα χρησιμοποιείται ελάχιστα, μετά τη διάνοιξη της θύρας στον βόρειο τοίχο. Αντίθετα, η είσοδος στον νότιο τοίχο του ναού είναι αρχική και θα χρησιμοποιούταν ως δευτερεύουσα.

Εσωτερικά ο ναός διαθέτει πλούσιο τοιχογραφικό διάκοσμο. Το πρώτο στρώμα ζωγραφικής που άλλοτε εκτεινόταν στο σύνολο των επιφανειών ακολούθησε τον χρόνο κατασκευής του μνημείου και μπορεί να χρονολογηθεί στις αρχές του 10ου αιώνα. Από τις πιο χαρακτηριστικές και καλύτερα διατηρημένες παραστάσεις του πρώτου στρώματος είναι αυτή της Δευτέρας Παρουσίας στον νάρθηκα . Πρόκειται για μια μεγάλη σύνθεση, η αρχαιότερη του ελλαδικού χώρου, που καλύπτει την καμάρα που στεγάζει τον νάρθηκα και επεκτείνεται στους τοίχους του και τα πλάγια τοιχώματα της σκάλας που οδηγεί στον άνω όροφο. Οι μορφές των αποστόλων και των αγγέλων παρατίθενται συμμετρικά, κατά μήκος μιας ταινίας που διατρέχει τον νάρθηκα, και αποδίδονται κανονικές στις αναλογίες τους, ήρεμες, με συγκρατημένη κίνηση.

Το δεύτερο στρώμα, ένα εικονογραφικό πρόγραμμα που διαρθρώνεται σε τρεις ζώνες, με ευαγγελικές σκηνές, προφήτες, και τις τρεις ηλικίες του Χριστού, καλύπτει την καμάρα του κεντρικού κλίτους και χρονολογείται στις αρχές του 13ου αιώνα. Το κύριο χαρακτηριστικό των σκηνών είναι το μέγεθός τους, η ολιγάνθρωπη, λιτή και αυστηρά δομημένη σύνθεση, με ψηλές μορφές, με ευγενική φυσιογνωμία. Τεχνοτροπικά ανήκουν στο ρεύμα της ακαδημαϊκής ζωγραφικής, που έχει τυποποιήσει στοιχεία του 12ου αιώνα, κινούμενη στο πλαίσιο του υστεροκομνήνειου ύφους.
Από τον 13ο μέχρι και τον 14ο αιώνα, σε διάφορα σημεία του ναού, προστέθηκε από διαφορετικούς αφιερωτές μια σειρά ανεξάρτητων παραστάσεων. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η προσωπογραφία του ιερέα Θεοδώρου Λημνιώτη (τέλη 13ου - αρχές 14ου αιώνα) που προσφέρει ομοίωμα του ναού στον άγιο Στέφανο, ενώ αξιόλογη είναι και η απεικόνιση του «ελαχίστου ικέτη Γεωργίου» κάτω από παράσταση της Παναγίας Γοργοεπήκοου. Οι πολλές αφιερωματικές παραστάσεις, η χρήση του ναού για ταφές, η ύπαρξη του συνθρόνου -καθέδρας και του ασκηταριού, οδηγούν στην υπόθεση ότι ο ναός πιθανόν ήταν μοναστηριακός.
 


Βιβλιογραφία (13)


Σχόλια (0)

Νέο Σχόλιο